БҰҰ AIF2025 аясында: тұрақты болашақ үшін көпжақты дипломатияны нығайту

Астана, 2025 жылғы 29 мамыр — Елордада Астана халықаралық форумы өз жұмысын бастады. Бұл — көпжақты диалогты дамытуға арналған маңызды жаһандық алаңдардың бірі. Форум жаһандық өзекті мәселелерді шешудің практикалық және тиімді жолдарын іздеу үшін халықаралық жетекші көшбасшылар мен сарапшыларды біріктіреді. Біріккен Ұлттар Ұйымы форумның стратегиялық серіктесі ретінде жоғары деңгейдегі пікірталастарды ұйымдастыруға және БҰҰ жүйесінің жоғары лауазымды өкілдерінің қатысуын үйлестіруге белсенді атсалысуда.

Биылғы жылы БҰҰ-ның бастамасымен өткен сессияларда жаһандық маңызы бар тақырыптар қаралды: БҰҰ-ның 80 жылдығы, БҰҰ жүйесін жаңғырту және қазіргі сын-қатерлерге қарсы тұрудағы рөлі, «Болашақ үшін пакт» бастамасын ілгерілету, су қауіпсіздігі, көші-қон, COP30-ға дайындық, жасанды интеллектіні жауапкершілікпен пайдалану, энергетикалық өзара байланыстарды дамыту, сондай-ақ Орталық Азияның жаһандық мәселелерді шешудегі стратегиялық рөлі.

БҰҰ-ның жоғары деңгейдегі делегация құрамында:
• БҰҰ-ның сегізінші Бас хатшысы Пан Ги Мун 
• ФАО Бас директоры Цюй Дунъюй  
• Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымының (ВОИС) Бас директоры Дарен Танг  
• Халықаралық көші-қон ұйымының (МОМ) Бас директоры Эми Поуп  
• БҰҰ Бас хатшысының орынбасары, БҰҰДБ әкімшісінің көмекшісі Хаолян Сюй  
• БҰҰ Бас хатшысының цифрлық және жаңа технологиялар жөніндегі арнайы өкілі Амандип Сингх Гилл  
• БҰҰ-ның Ауғанстан жөніндегі арнайы өкілі, UNAMA басшысы Роза Отунбаева  
• БҰҰ-ның Орталық Азия жөніндегі арнайы өкілі, UNRCCA басшысы Каха Имнадзе  
• БҰҰ-ның жастар ісі жөніндегі көмекші Бас хатшысы Фелипе Паульер
 

Форумның пленарлық отырысында Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев: «Бүгінгі жаһандық сын-қатерлер ұжымдық көшбасшылық пен мемлекеттер арасындағы сенімді қайта қалпына келтіруді талап етеді. Біз көпжақтылықты нығайтып, оған жаңа серпін бере отырып, бірлескен майдан болуымыз керек» деп атап өтті.

ФАО Бас директоры Цюй Дунъюй: «Биыл біз ФАО-ның 80 жылдығын да атап өтудеміз. Азық-түлік — бұл өмірдің негізі. Біз бір-бірімізден үйреніп, үйлестірілген ынтымақтастықты дамытуымыз керек» деді.

БҰҰ-ның сегізінші Бас хатшысы Пан Ги Мун: «Ешбір мемлекет жаһандық сын-қатерлермен жалғыз күресе алмайды. Бүгінгі көшбасшылар бұрын-соңды болмаған дәрежеде бөлінген. Біз планетамыздың болашағы туралы қайта ойлануымыз керек. Мен Орталық Азиядағы өңірлік ынтымақтастықтың артып келе жатқанын көріп, қуанып отырмын» деді.

Форум аясында БҰҰ-ның 80 жылдығына арналған арнайы тақырыптық сессия өтті. Қатысушылар БҰҰ реформасын оңтайландыру бойынша келесі қадамдарды, сондай-ақ Болашақ үшін пакт, Болашақ ұрпақтар туралы декларация және Ғаламдық цифрлық келісім аясындағы негізгі сын-қатерлерді талқылады.

ҚР Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары Ақан Рахметуллин: «Сенімді қалпына келтіру — БҰҰ-ның алдында тұрған басты міндеттердің бірі. Мысалы, АӨСШК алаңы тарихи қайшылықтары бар мемлекеттерді біріктіреді, бұл дипломатия мен сенімнің күшін көрсетеді. Алайда қосарланған стандарттар да бар — әртүрлі қақтығыстар әртүрлі бағаланады, бұл жаһандық институттардың беделін түсіреді» деді.

БҰҰ Бас хатшысының цифрлық технологиялар жөніндегі орынбасары Амандип Сингх Гилл: «Технологиялардың қарқынды дамуы ТДМ-ға қол жеткізу үшін үлкен мүмкіндіктер ашады. Алайда тек 17% ғана мақсаттар жүзеге асыру жолында тұр. Біз ресурстар мен дағдылардың жетіспеушілігіне тап болудамыз. Әлем халқының 30%-дан астамы интернетке қосылмаған, ал ең аз дамыған елдерде бұл көрсеткіш одан да төмен. Ғаламдық цифрлық келісім цифрлық теңсіздікті жою жөніндегі міндеттемелерді күшейтеді. Бұл цифрлық инфрақұрылымды дамыту, шағын бизнеске қолдау көрсету және елдер арасындағы ынтымақтастықты қамтиды. Жасанды интеллектті басқару инклюзивті, әділетті және ашық болуы керек. Біз АИ технологиялары Солтүстік пен Оңтүстік, әйелдер мен ерлер арасындағы алшақтықты ұлғайтуына жол бере алмаймыз» деді.

БҰҰ-ның Қазақстандағы Тұрақты үйлестірушісінің м.а. Стивен О’Малли: «БҰҰ 80 жылдан бері елдер ортақ сын-қатерлерді шешу үшін жинала алатын жалғыз жаһандық алаң болып келеді. Алайда бүгінде біз белгісіздік, күрделілік және тұрақсыздық дәуірінде өмір сүріп жатырмыз. Болашақ үшін пакт — бұл көпжақтылықты жаңғырту және жаһандық ынтымақтастықты қалпына келтіру мүмкіндігі» деді.

Болашақ үшін пакт, Ғаламдық цифрлық келісім және Болашақ ұрпақтар декларациясы — бұл халықаралық қатынастарды жаңғыртуға бағытталған күн тәртібінің құрамдас бөліктері. Бұл бастамалар жаһандық басқару жүйесін реформалауға, әділетті қаржылық архитектураны қалыптастыруға, цифрлық ынтымақтастықты нығайтуға және шешім қабылдау процесінде болашақ ұрпақтардың мүдделерін ескеруге бағытталған. Панельдік сессиялар БҰҰ жүйесі, бизнес, технология саласы және азаматтық қоғам өкілдерін біріктіріп, осы бастамаларды жүзеге асыру жолдарын, көпжақты ынтымақтастықты нығайтуды және жаһандық мәселелерге инклюзивті әрі инновациялық шешімдер табуды талқылады.

Форум аясында БҰҰ интерактивті ТДМ медиазонасын да ашты. Бұл — білім алмасуға, тұрақты даму саласындағы күш-жігерді насихаттауға және БҰҰ-ның Қазақстандағы және аймақтағы бастамалары мен басымдықтарын таныстыруға арналған платформа. Биылғы жылы БҰҰ стенді БҰҰ-ның 80 жылдығына және «БҰҰ және Мен» науқанына арналды. Онда БҰҰ-ның қолдауымен өмірі өзгерген Қазақстанның әртүрлі өңірлерінен шыққан 30 азаматтың шабыттандыратын оқиғалары ұсынылды.

Астана халықаралық форумы — мазмұнды диалог пен бірлескен әрекеттерге арналған уақытылы алаң. Ол жаһандық бейбітшілікке, тұрақты дамуға және өзара байланысты әлемдегі төзімді қоғамдар құруға ортақ ұмтылысты растайды.